Το τραγούδι της Αρετούσας

 "Για με ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραγμάτων..."

" ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ - ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΡΕΤΟΥΣΑΣ"

του Βιτσέντζου Κορνάρου

ΜΟΥΣΙΚΗ: Νίκος Μαμαγκάκης

ΤΟ ΕΠΟΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ, ΜΕΣΩ ΜΙΑΣ ΗΡΩΙΚΗΣ - ΕΡΩΤΙΚΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ - ΑΘΗΝΑΣ

O ποιητής του αφηγηματικού ποιήματος «Ερωτόκριτος» Βιτσέντζος Κορνάρος (1553 - 1614) ήταν Έλληνας από την Σητεία της Κρήτης. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της αναγεννησιακής λογοτεχνίας της Κρήτης, συγγραφέας και του θρησκευτικού δράματος «Η θυσία του Αβραάμ».
Ο "Ερωτόκριτος" ανήκει στην κατηγορία των επικών ποιημάτων και θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα της Ελληνικής Λογοτεχνίας. Τον τίτλο του τον έχει πάρει από τον Ερωτόκριτο, το κύριο πρόσωπο του έργου, το οποίο υποδηλώνει «αυτόν που έχει κριθεί από τον Έρωτα».

Ο «Ερωτόκριτος» είναι ένα επικό, αφηγηματικό ποίημα δέκα χιλιάδων δώδεκα (10.012) δεκαπεντασύλλαβων στίχων. Η γλώσσα του είναι το Κρητικό ιδίωμα, αλλά επεξεργασμένο έτσι ώστε να καταστεί εξαιρετικό λογοτεχνικό όργανο, και η στιχουργία στηρίζεται μεν στο δημοτικό τραγούδι, ταυτόχρονα όμως διαφοροποιείται αρκετά. Το έργο ήταν πολύ δημοφιλές και κυκλοφορούσε σε χειρόγραφα όλον τον 17ο αι. Η πρώτη έντυπη έκδοσή του έγινε στην Βενετία το 1713. Η διάδοση του έπους υπήρξε τεράστια, σε όλες τις Περιοχές όπου ζούσε τότε ο Ελληνισμός. Ο Κοραής χαρακτηρίζει τον Κορνάρο «Όμηρο της λαϊκής φιλολογίας» και το έπος του λειτούργησε για τους νεώτερους ποιητές ως σημείο αναφοράς και αστείρευτη πηγή Ελληνικότητας.

Υπόθεση και μέρη του «Ερωτόκριτου»

Το έργο διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα:
"εις την Αθήνα, που ήτονε τση μάθησις η βρώσις
και το θρονί της αρετής κι ο ποταμός τση γνώσης..." (στ. 25-26, Α΄μέρους). Η εποχή όμως που περιγράφει αποτυπώνει ένα ιπποτικό πνεύμα, που το γνωρίσαμε κυρίως μέσω της επανεμφανίσεώς του στη Δύση... Το έπος συνδέει μυστηριακά την Κρήτη με την Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Το έπος χωρίζεται σε πέντε μέρη και η υπόθεση είναι συνοπτικά η εξής:

Α΄ Μέρος: Στίχοι: 1 - 2216
Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του Άρτεμη αποκτούν μετά από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Τη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του Πεζόστρατου, πιστού συμβούλου του βασιλιά, ο Ερωτόκριτος. Επειδή δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτά του, πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα σταδιακά ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στέλνει 10 στρατιώτες του για να τον συλλάβουν, ο Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον αγαπημένο του φίλο σκοτώνει τους 2 στρατιώτες του βασιλιά και λαβώνει τους άλλους 8. Ο Ερωτόκριτος, καταλαβαίνοντας ότι ο έρωτάς του δεν μπορεί να έχει αίσια έκβαση, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει, ανακαλύπτει την απουσία της ζωγραφιάς και των τραγουδιών και μαθαίνει ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Επειδή καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του.

Β΄ Μέρος: Στίχοι: 1 - 2464
Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του. Παίρνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα από όλον τον γνωστό κόσμο και ο Ερωτόκριτος αναδεικνύεται νικητής.

Γ΄ Μέρος: Στίχοι: 1 - 1760
Το ζευγάρι αρχίζει να συναντιέται κρυφά στο παράθυρο της Αρετούσας. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτο να τη ζητήσει από τον πατέρα της. Όπως είναι φυσικό, ο βασιλιάς εξοργίζεται με το "θράσος" του νέου και τον εξορίζει. Ταυτόχρονα φτάνουν προξενιά για την Αρετούσα από το βασιλιά του Βυζαντίου. Η κοπέλα αμέσως αρραβωνιάζεται κρυφά με τον Ερωτόκριτο, πριν αυτός εγκαταλείψει την πόλη.

Δ΄ Μέρος: Στίχοι: 1 - 2022
Η Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό και ο βασιλιάς τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος μεταμφιεσμένος. Σε μια μάχη σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται.

Ε΄ Μέρος: Στίχοι: 1 - 1550
Ο βασιλιάς για να ευχαριστήσει τον τραυματισμένο ξένο του προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται και αυτόν τον γάμο και στη συζήτηση με τον μεταμφιεσμένο Ερωτόκριτο επιμένει στην άρνησή της. Ο Ερωτόκριτος την υποβάλλει σε δοκιμασίες για να επιβεβαιώσει την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται αφού λύνει τα μαγικά που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται το γάμο και συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο Ερωτόκριτος ενώνεται οριστικά με την Αρετούσα και ανεβαίνει στον θρόνο της Αθήνας.

77 καλλιτέχνες, 40 διαφορετικά σημεία της Αττικής και ο «Ερωτόκριτος» συνθέτουν τον καμβά της δράσης και της δημιουργίας του «εναλλακτικού» video «Παίζουμε Οικολογικά -- Ζούμε Λογικά -- Ενεργούμε Ομαδικά»!

Η πρωτοβουλία μας αυτή στηρίζεται στην πεποίθηση, ότι η τέχνη και κυρίως η μουσική, έχει τη δύναμη να εμπνεύσει και κυρίως να ενώσει τους ανθρώπους σ' έναν κοινό αγώνα.

Έτσι, δημιουργήσαμε αυτό το video, θέλοντας να δώσουμε το δικό μας μήνυμα για αφύπνιση, εγρήγορση, ευαισθητοποίηση και δράση για τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος -- της ίδιας μας της ζωής. Γιατί όταν λέμε περιβάλλον, δεν εννοούμε μόνο το φυσικό, αλλά και το κοινωνικό και πολιτισμικό!

Στα πλαίσια αυτά λοιπόν επιλέξαμε τον "Ερωτόκριτο". Αυτό το λογοτεχνικό σύμβολο, το αριστούργημα της ελληνικής και κατ' επέκταση της παγκόσμιας λογοτεχνίας.Η άψογα δουλεμένη στιχουργική του, ο βαθύς λυρισμός, η ζωντανή του γλώσσα, η δύναμη στην περιγραφή, η έντονη παρουσία του φυσιολατρικού στοιχείου καθιστούν τον "Ερωτόκριτο" ένα τεράστιο κεφάλαιο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η επιλογή των χώρων που διεξήχθησαν τα γυρίσματα στηρίχθηκε στην προσπάθειά μας, να προβάλλουμε σημαντικούς χώρους «πράσινου» της Αττικής, ακόμα και μέσα στην Αθήνα (σε πολλές περιπτώσεις άγνωστους για πολλούς Αθηναίους), τους οποίους πρέπει να προστατέψουμε και να διατηρήσουμε, αλλά και σημεία της Αθήνας, πόλο έλξης όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά και για τους ξένους.

Ταυτόχρονα, με έμμεσες οικολογικές αναφορές (προβολή εναλλακτικών πηγών ενέργειας, χρήση τραμ, «μπλε» κάδους, ανακύκλωση αυτοκινήτων κ.λπ) προσπαθήσαμε να αναδείξουμε τις εναλλακτικές στάσεις και συμπεριφορές, που θα έπρεπε να υιοθετήσουμε στην καθημερινότητά μας.

Η πιο σημαντική πτυχή αυτής της δράσης ήταν οι άνθρωποι.. Οι καλλιτέχνες και όλοι όσοι πίστεψαν στο σκοπό μας και θέλησαν να γίνουν αρωγοί σ' αυτή την προσπάθεια, με την εθελοντική συμμετοχή τους και να μας εμπνεύσουν με το δικό τους τρόπο.

Είναι σαφές, ότι μόνο μέσα από συλλογικές προσπάθειες και ομαδικές δράσεις θα καταφέρουμε να πραγματοποιήσουμε την "αλλαγή" και να κρατήσουμε την ελπίδα ζωντανή στο σημερινό "αδιέξοδο" που βιώνουμε όλοι. Ας αναλάβουμε λοιπόν τις ατομικές μας ευθύνες και ας ενώσουμε τις φωνές μας, όπως τις ένωσαν οι 77 αυτοί καλλιτέχνες, για να ξανακερδίσουμε το δικαίωμα στο όνειρο, για μας και τα παιδιά μας!

Ευχόμαστε να μην ανάψουν άλλες σπίθες στα δάση μας, αλλά να φουντώσει η φωτιά που άναψε πριν λίγο καιρό στις πλατείες !

Εμείς θα συνεχίσουμε να «Παίζουμε Οικολογικά» , να «ζούμε λογικά» και να «ενεργούμε ομαδικά»!

blacky cat